De soortenrijkdom van Nijmegen: Plant gekraakt voor huisvesting

Een appelgal op een blad van zomereik © Jeroen Veeken

De nazomer is de optimale tijd om gallen te bekijken. De bladeren hangen nog aan de bomen en juist op die bladeren zijn de meeste gallen te vinden. Ze zijn dan volgroeid, of zelfs al verlaten, en daardoor gemakkelijk te bekijken. Gallen zijn heel algemeen en in vrijwel elke tuin in Nijmegen te vinden. Maar wat zijn gallen?

Gallen zijn vergroeiingen van planten die veroorzaakt worden door insecten. Deze vergroeiingen hebben een functie in de huisvesting voor bladluizen, mijten en larven van wespen, kevers, muggen en vliegjes.

Vergelijk het met een muggenbult of met een allergische reactie: wanneer je gestoken wordt of in contact komt met een vervelende stof, reageert je lichaam daarop. Analoog hieraan zal een plant reageren wanneer er eitjes in worden gelegd door bijvoorbeeld een galwesp of een galmug. Deze reactie bestaat uit een vergroeiing van de weefsels. Hierdoor kunnen allerlei bolletjes, knopjes en bultjes ontstaan.

Bij veel gallen wordt een eitje gelegd in of op een plant. Nadat het eitje uitkomt, begint de larve zich te voeden met de inhoud van de gal, waarna hij vervelt en verpopt. En dat allemaal in een relatief beschermde omgeving. Uiteindelijk kruipt het imago van het insect uit de gal en zal de cyclus zich herhalen. Imago’s zijn de volwassen, gevleugelde insecten die zich kunnen voortplanten.

Andere gallen  worden gevormd door bijvoorbeeld bladluizen en mijten.  Zij veroorzaken het kroezen of vouwen van bladeren, waardoor holten ontstaan waarin ze veilig kunnen leven.

De meeste soorten galwespen en –muggen kiezen steeds dezelfde waardplant. De reactie van de plant op een bepaald insect is ook steeds hetzelfde. Door naar een gal te kijken, kan dus de naam van de parasiet worden achterhaald. Op Zomereiken komen algemene soorten voor als Ananasgal, Appelgal, Knikkergal, Satijnen Knoopgal, Lensgal en Plaatjesgal. Ga maar eens bij een laaghangende tak van een Zomereik staan. Speur vervolgens tien minuten langs de bladeren en kijk eens hoeveel verschillende soorten je kunt vinden.

Auteur: Jeroen Veeken